MUZYKA KLASYCZNA

 

JAK KLASYCZNA JEST MUZYKA KLASYCZNA?

Słowo "klasyczny" pochodzi z łaciny, a w starożytnym Rzymie odnosiło się ono do pierwszych klas społecznych, do pierwszej kategorii, więc pierwszym z klasy jest ten, który kieruje, pobudza, pociąga za sobą swą siłą sugestii i nieświadomie narzuca się jako model, jako punkt odniesienia i emulacji. 

Muzyka klasyczna jest powszechnie rozumiana jako matka wszystkich gatunków muzycznych i najbardziej skłania do poszukiwań doskonałości, piękna, harmonii. Jej przedstawiciele to ponadczasowi muzyczni geniusze, klasycy muzyki. Przypomnijmy, że narodziła się w epoce (koniec Baroku), w której boskość i człowiek toczyły wojny i były w konflikcie (Kościół i Renesans, zakonnicy przeciwko świeckości, nauka przeciwko romantyzmowi i tak dalej ...). Jej korzenie są bardzo stare i jest to gatunek nie bez powodu uważany za muzykę uniwersalną. Nazywa się ją klasyczną, ponieważ powstała właśnie w Klasycyzmie między 1760 a 1830 rokiem, gdzie nawet sztuki figuratywne i architektoniczne, jak partytury Bacha, Mozarta i Beethovena, poszukiwały liniowości i smaku symetrii, a więc doskonałości (w przeciwieństwie do muzyki rozrywkowej lub popularnej). Dziś określamy ją jako muzykę klasyczną, ale wtedy, gdy powstawała, była rodzącą się muzyką kulturalną i eksperymentalną, przeciwieństwem muzyki kościelnej, w której dominował chór i głos. Muzyka klasyczna to dźwięk i instrument.

- Nazywają to muzyką klasyczną, prawda?

- Tak.

- Zauważyłam, bo nikt nie śpiewa. 

MARILYN MONROE - z filmu "Słomiany wdowiec" (1955)

RZĄDY INSTRUMENTU NAD GŁOSEM

Muzyka w średniowieczu była przeniknięta liturgią religijną oraz dominacją ludzkiego głosu, stąd chorał gregoriański po lirykęi i operę. Organy zakradły się do kościołów ukradkiem z pogańskieg świata bizantyjskiego, stając się świętym akompaniatorem, ale za organami pojawił się inny monarcha - skrzypce, które wkrótce stały się absolutnym panem swojej przestrzeni lub królestwa, gdzie panowały niepodzielnie. Sojusz organów i skrzypiec nadał świeżości ewidentnemu zmęczeniu poezją i liturgią baroku. Zrodziły się wòwczas poza kościołami anielskie formy: muzyka na smyczki i instrumenty dęte, a wkròtce i muzyka klasyczna taka, jaką znamy dzisiaj, grana wszędzie, od dworòw po przyjęcia. Tak oto anioły zdjęły skrzydła, a wyższy dźwięk instrumentòw oddany został zwykłym śmiertelnikom. Dziś muzyka klasyczna powróciła na podium by nadal zachwycać swych zwolennikòw i koneserów.

Nie jestem pewien, czy aniołowie grają Bacha na chwałę Pana. W każdym razie jestem pewien, że „w rodzinie” grają Mozarta.

- Karl Barth -

WIELCY KOMPOZYTORZY

Po muzycznym upadku starożytnego świata pozostają - w XVIII wieku - z instrumentami w ręku jak ze świętym orężem ci, ktòrych nazywam czterema ewangelistami rodzącej się muzyki klasycznej: Vivaldi, Bach, Mozart i Beethoven. Wokół nich, jak kiście winogron, rosną inne święte giganty muzyki klasycznej: Haendel, Schubert, Brahms, Chopin ... i tak dalej; soclassiq.com sklasyfikował 18 000 kompozytorów muzyki klasycznej. Najczęściej znamy tylko garstkę najsłynniejszych, ale nie zapominajmy, że ten gatunek obejmuje 10 wieków historii. Dlatego każda lista 10 najlepszych utworòw muzyki klasycznej, taka jak nasza, to nic innego jak subiektywna wiedza i gust muzyczny oraz osobiste preferencje.

Bach jest astronomem, który odkrył najpiękniejsze gwiazdy. 

Beethoven mierzy się z Wszechświatem. 

Ja próbuję tylko wyrazić serce i duszę człowieka.

- Fryderyk Chopin -

Skrzypce są najbardziej ludzkim ze wszystkich instrumentów … Są nostalgiczne, przejmujące, płaczące, słodkie jak dotknięcie ramienia, które dodaje otuchy i podnosi z ciężkości życia. Jego dźwięk jest jak szept zwierzeń i tajemnic duszy. Skrzypce mają w sobie wiele z introspekcji, głosu sumienia, krzyku ducha.

LE QUATTRO STAGIONI DI ANTONIO VIVALDI - L'Estate 

SALVATORE ACCARDO

(Dyrygent i solista - Orchestra da Camera Italiana)

Skrzypce mogą wydawać się masą niuansów pozornie nie do pogodzenia. Mają siłę, lekkość, wdzięk, smutny i radosny akcent, sen i namiętność (...) Skrzypce to wierni, inteligentni, aktywni i niestrudzeni słudzy (...) Skrzypce to prawdziwie kobiecy głos orkiestry, jednocześnie namiętny i czysty, łamiący serce i słodki, płaczący i krzyczący i jęczący, lub śpiewający i modlący się i śniący, lub eksplodujący akcentami radości tak, jak nikt inny nie potrafi.

 - Hector Berlioz -

TEN SZATAŃSKI PAGANINI

Trzecia struna skrzypiec Paganiniego pękła. Dyrygent sparaliżowany. Orkiestra się zatrzymała. Publiczność wstrzymała oddech.

Ale Paganini kontynuował. Jakby był muzycznym akrobatą, wydobywał wszystkie dźwięki z jedynej struny, która pozostała na jego zniszczonych skrzypcach. Żadna nuta nie została pominięta. Dyrygent się ożywił. Orkiestra była zmotywowana.

Publiczność przeszła od ciszy do euforii, od inercji do delirium.

Paganini osiągnął chwałę. Jego imię podbiło czas.

A mit opowiada, że Paganini był osobą niepełnosprawną, która zawierając pakt z diabłem, stała się geniuszem skrzypiec. Post mortem zbadano jego lewą rękę i odkryto, że Paganini mògł odchylać lewy kciuk do tyłu, aż do dotknięcia małego palca. Dr Bennati, paryżanin, doszedł do wniosku, że ta elastyczność oraz lata nauki gry na skrzypcach nadały dłoni Paganiniego możliwości dwukrotnie większe niż normalnej ludzkiej dłoni. Dziś zaburzenie to nazywa się „syndromem Marfana”, a dotknięty był nim także rosyjski pianista i kompozytor Rachmaninow.

Harmonia między smyczkiem a skrzypcami jest podobna harmonii wytworzonej między mężczyzną a kobietą, po której on porusza się wydobywjąc z jej głębi urzekające melodie.

Z tego powodu flety Ertano i skrzypce Stradivariego brzmiały tak dobrze. Obaj ścinali drzewa w wiosenną noc, między 20 a 21 maja, kiedy lasy Ziemi śpiewają razem. Nasz rodak otrzyma tę tajemnicę od przodków, a przechodziła ona z ojca na syna. Ròd Ertano przekazywał ją przez pokolenia, aż wreszcie, jak się opowiada, odsłonił ją za beczkę wina Stradivariemu, kiedy przybył w te strony w poszukiwaniu jodeł na skrzypce.

ARCHEKTONICZNA STRUKTURA MUZYKI KLASYCZNEJ

Muzyka klasyczna jako poszukiwanie doskonałości jest naprawdę złożona, prawdziwie architektoniczna. Jej kompozycja to pajęcza sieć, która artykułuje gramatykę w partyturach i analizę między czasami, okresami, formami itp. 

Posłużmy się na szybko przykładem form, które obecnie nazywamy gatunkami i podgatunkami muzycznymi. W muzyce klasycznej mogą to być:

- Formy jednoczęściowe, takie jak ballady, składają się z jednej powtarzanej sekcji

- Formy dwudzielne, takie jak sonaty, tańce instrumentalne lub suity, oparte na kontraście dwóch różnych części

- Formy trójdzielne, takie jak menuet, marsze żałobne, klasyczne sonaty, które prezentują symetryczną strukturę opartą na kryterium kontrastu i powtórzenia

- Formy polifoniczne, takie jak msza, fuga, madrygał, oparte na nakładaniu i przeplataniu kilku linii melodycznych, wokalnych, instrumentalnych lub mieszanych

- Formy oparte na organiczności, takie jak rapsodia, nocturn, toccata, które w zależności od liczby interpretujących je wykonawców przyjmują różne nazwy. Na przykład: trio, kwartet, symfonia itp.

- Formy dowolne, w których kompozytor nie posługuje się z góry określonymi schematami, ale swobodnie artykułuje strukturalną ewolucję dzieła

- Formy narracyjne, w których muzyka ma na celu coś powiedzieć lub zilustrować (tekst, wiersz, obraz itp.)

- Wreszcie formy mieszane, takie jak chór, kantata, aria, oratorium, które łączą głosy i instrumenty

Ze względu na złożoność wykonywania dzieł klasycznych z czasem powstały specyficzne szkoły: konserwatoria.

- Wiesz, że nie mogę zbyt często słuchać Wagnera; już czuję chęć okupowania Polski!

- Woody Allen -

KOBIETY W MUZYCE KLASYCZNEJ

Felix Mendelssohn jest znany jako wielki kompozytor muzyki klasycznej. Był "cudownym dzieckiem", ale jego siostra Fanny też taka była, z tym, że jako kobiecie nie pozwolono jej na miłość do muzyki, a mimo to Felix przyznał się do opublikowania niektórych kompozycji siostry w swoim własnym imieniu. 

Jedną z pierwszych zapisanych w historii muzyki średniowiecznej kobiet była Hildegarda z Bingen, która w XII wieku pisała pieśni religijne. W przypadku muzyki klasycznej musimy poczekać na publicznie uznaną pianistkę (i kompozytorkę) Clarę Schumann i piosenkarkę Jenny Lind - są to dwa wybitne, rzadkie przykłady w XIX wieku. 

Mimo że dziś we wszystkich dziedzinach drzwi dla kobiet są otwarte, ich obecność w muzyce klasycznej jest naprawdę znacznie niższa niż w przypadku mężczyzn. Obecnie bardzo godna uwagi jest María Martha Argerich, uważana za jednego z najbardziej autorytatywnych współczesnych interpretatorów: utalentowaną i obdarzoną niezwykłymi możliwościami technicznymi.

Maria Anna Mozart

Była starszą siostrą Wolfganga Amadeusza Mozarta, w rodzinie nazywali ją Nannerl i pod tym pseudonimem przeszła do historii. Maria Anna Mozart, podobnie jak jej brat, ujawniła przedwcześnie rozwinięty talent muzyczny: jako dziecko występowała u jego boku na klawesynie podczas wycieczek organizowanych przez jej ojca. Odkrywszy niezwykłe cechy swoich dzieci, Leopold Mozart zabierał je od najmłodszych lat do wielu europejskich miast, w tym Wiednia i Paryża. „Jestem zdumiony! Nie wiedziałem, że potrafisz komponować tak wdzięcznie. Jednym słowem, twoje "Lied" jest piękne. Proszę, staraj się robić to częściej”, pisał do niej jej brat Wolfgang z Włoch w 1770 roku. Najprawdopodobniej jednak Nannerl nie posłuchała rady brata, a jeśli tak, to nie pozostał żaden ślad po jej muzyce. Żadna z jej kompozycji nie zachowała się, a nawet to tajemnicze "Lied" zaginęło.

Maddalena Casulana

Była włoską kompozytorką, lutnistką i śpiewaczką (1544-1590) późnego renesansu. Została zapamiętana jako pierwsza kobieta-kompozytorka w historii muzyki zachodniej. Poświęcając Izabeli Medycejskiej swoją pierwszą książkę madrygałów, z dumą zadeklarowała swoje pragnienie „ukazania światu próżnego błędu mężczyzn, ktòrzy jedynie swojej płci przypisywali posiadanie darów intelektualnych i grzeszyli brakiem wiary w to, że jest możliwe, aby kobiety również mogły być nimi obdarzone”, stając się w ten sposób  wczesną prorokinią emancypacji kobiet ante litteram.

Jeśli chodzi o muzykę klasyczną, oczywiste jest, że myślimy o gigantach takich jak Mozart czy Bach. Niewiarygodne jest to, że w ich czasach nawet o nich zapominano, a ich muzyka znikała z obiegu. Popularność muzyki uwarunkowana jest jej kontekstem społecznym, jest filtrowana przez społeczne modalności, poprzez które muzyka trafia do mas słuchaczy, np. dziś piosenka może stać się bardzo sławna tylko dlatego, że jest używana przez reklamę, albo wykonana przez nieznaną dotąd grupę. W XIX wieku najpopularniejszym repertuarem były koncerty bardziej świeckie niż sakralne, dlatego najsławniejszy był Beethoven. Twòrcy tacy jak Josquin Desprez, zwany Michałem Aniołem muzyki klasycznej, jest obecnie prawie nieznany. Jego repertuar był zasadniczo świętą polifonią, która nie odpowiadała duchowi tamtych czasòw. To samo spotkało Bacha. W istocie, jego muzyka, zapomniana z powodu utraty funkcji kościelnej i dworskiej kompozytora, po latach znalazła nowe miejsce w kontekście nowych nurtów romantyzmu, który ożywił ją w salach koncertowych.

KOPALNIA INSPIRACJI

Na pytanie, czy znamy takie piosenki, jak:

- Albachiara - Vasco Rossi

- Let it Be - The Beatles

- Questo piccolo grande amore - Claudio Baglione

- No woman no cry - Bob Marley

- Forever Young - Alphaville

- Quello che le donne non dicono - Fiorella Mannoia

- Relax (take it easy) - Mika

- A te - Jovanotti

- Basket Case - Green Day

- Don't Look Back in Anger - Oasis

- Ballada na urodziny – Stare Dobre Małżeństwo

- Powiedz – Ich Troje

- Maciek, ja tylko żartowałem – Kazik Staszewski (zamieniona jedna nuta!)

- Łemata – Dom o Zielonych Progach

- Pejzaże harasymowiczowskie – Na Bani

- i inne

... z pewnością odpowiemy twierdząco, znamy wszystkie lub wiele z nich. Ale gdyby zapytano nas, czy znamy Kanon Pachelbel, myślę, że wielu odpowiedziałoby: nie. A jednak wszystkie te współczesne piosenki zapożyczyły a nawet prawie skopiowały akordy tego wzniosłego utworu.

Jest to barokowa kompozycja muzyczna w formie kanonu na trzy skrzypce i kontrabas, przypisywana niemieckiemu muzykowi Johannowi Pachelbelowi. Ani data, ani okoliczności powstania utworu nie są znane (niektórzy badacze, na podstawie stylu muzycznego kanonu, sugerują lata 1653–1706 ), a najstarszy zachowany rękopis pochodzi z XIX wieku.

Jednym z pierwszych gatunków współczesnej muzyki popularnej, dla którego inspiracją była muzyka klasyczna, był rock and roll. Rzeczywiście, artyści pokroju Little Richarda, Elvisa Presleya czy Chucka Berry'ego, oparli już niektóre swoje kompozycje na strukturze muzyki klasycznej lub aranżacjach smyczkowych. Od początków rock and rolla po hip-hop czy sam pop, wielu artystów czerpało z dźwięków i struktur muzyki klasycznej, eksplorując świat dźwięków i  tworząc nowe piosenki.

2Cellos to chorwacko-słoweński duet wiolonczelistów powstały w 2011 roku, w skład którego weszli Luka Šulić i Stjepan Hauser. Obydwaj wywodzący się ze sceny muzyki klasycznej, w 2011 roku utworzyli duet aranżujący klasycznie utwory muzyki współczesnej wykorzystując do występów wyłącznie swoje dwie wiolonczele. Grupa zwràciła na siebie uwagę Eltona Johna, który zaprosił ich do wspólnego występu podczas jego światowej trasy koncertowej w 2011 r. Na płytach znajdują się cover Michaela Jacksona, Guns N' Roses, U2, Nine Inch Nails, Sting, Coldplay, AC/DC, Nirvana , Muse, Kings of Leon, Bon Jovi, Led Zeppelin itp.

------

Asturias (Leyenda) to kompozycja Izaaka Albéniza na fortepian, rok 1892. Choć tytuł sugeruje inaczej, utwòr nie jest związany z tradycją muzyczną Asturii. Przypomina zaś andaluzyjskie flamenco. Część swego międzynarodowego sukcesu zawdzięcza transkrypcjom gitar, do których bardzo się nadaje. Pamiętamy ten motyw gitary, użyty z minimalnymi różnicami na początku piosenki Spanish Caravan (The Doors).